Η επίσκεψή μας στα στρατιωτικά κοιμητήρια του Ζέιτενλικ κορύφωσε μια σειρά δράσεων και συζητήσεων της Λέσχης Ανάγνωσης «οι Βιβλιοπαρμένοι» του 4ου Γυμνασίου Πολίχνης. Αφορμή στάθηκε η ανάγνωση του βιβλίου του Παντελή Καλιότσου «Η ωραιότερη ιστορία του κόσμου», μια μυθιστορηματική ανάπλαση του χρονικού μιας άτυπης εκεχειρίας που κηρύχθηκε τα Χριστούγεννα του 1915 ανάμεσα στους στρατιώτες των δύο αντίπαλων στρατοπέδων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Δυτικό μέτωπο. Μια πρόσκαιρη ανάπαυλα από τη φρίκη και τον παραλογισμό του πολέμου και μια απόπειρα συναδέλφωσης που, δυστυχώς, έμεινε χωρίς συνέχεια, μάς οδήγησαν στον χώρο της ταφής ανθρώπων που ενεπλάκησαν, χωρίς ίσως να το φανταστούν ή να προλάβουν να το συνειδητοποιήσουν, στη μεγαλύτερη – και τελευταία- περιπέτεια της ζωής τους….

 Ήταν μια αναπάντεχα συγκλονιστική εμπειρία η περιήγησή μας στο μάλλον άγνωστο για τους Θεσσαλονικείς στρατιωτικό νεκροταφείο της πόλης μας. Χιλιάδες σταυροί απλώνονται παντού ως που μπορεί να φτάσει το μάτι μας και ισάριθμοι τάφοι που διακόπτονται από παρτέρια, δέντρα, μικρά μονοπάτια, μια πλατεία, μία εκκλησία και ένα κενοτάφιο. Κάθε μνήμα και ένα νήμα ζωής που κόπηκε αιφνίδια, βίαια, πρόωρα. Και ακόμη, μια ιστορία ανολοκλήρωτη, μια οικογένεια να τους περιμένει, αγαπημένα πρόσωπα που τους συντρόφευαν με τη σκέψη, ένα μέλλον που τους εγκατέλειψε, μία μοίρα που τους οδήγησε χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τις πατρίδες τους, να πολεμήσουν και να σκοτωθούν, «ένδοξα», όπως συνηθίζουν να λένε οι επίσημες ιστορίες των πολέμων….. Νέοι άνδρες των πέντε σύμμαχων με την Ελλάδα κρατών αναπαύονται εκεί. Ένας σταυρός τούς καλύπτει όλους αδιακρίτως, χριστιανούς, μουσουλμάνους και εβραίους, ανθρώπους φερμένους από τις γαλλικές αποικίες, από τη Βόρεια και Δυτική Αφρική, όπως και από την Ινδοκίνα, αλλά και «καθαρόαιμους» Γάλλους, Άγγλους, Σκωτσέζους, Ρώσους, Ιταλούς, Σέρβους.

  Πρώτος σταθμός της επίσκεψης μας το μικρό, περιποιημένο και πολύ καλά οργανωμένο Μουσείο του Γαλλικού νεκροταφείου. Ο φύλακας μάς κατατόπισε για τις διαδρομές που έπρεπε να ακολουθήσουμε και μας περίμενε στο τέλος για να ολοκληρωθεί η ξενάγησή μας στον δικό του τομέα ευθύνης.

   Τα αγγλικά κοιμητήρια στη συνέχεια. Περιποιημένα, με πλούσια μαρμάρινη διακόσμηση, επιτύμβιες πλάκες με επιγραφές για πολλούς από αυτούς, που μας έδιναν πληροφορίες για την ηλικία τους, τον τόπο καταγωγής τους, το στρατιωτικό σώμα που υπηρετούσαν. Προς μεγάλη μας έκπληξη, ανάμεσά τους βρισκόταν και ο τάφος μιας Βρετανίδας, ο μοναδικός τάφος γυναίκας που υπήρχε στα κοιμητήρια. Υπηρετούσε ως νοσοκόμα και τιμήθηκε για τις υπηρεσίες που προσέφερε στα σέρβικα στρατεύματα.

     Σειρά είχαν οι τάφοι των Ιταλών και των Ρώσων στρατιωτών. Στον ιταλικό τομέα έχει ανεγερθεί από την ιταλική πολιτεία ένα μνημείο αφιερωμένο στους νεκρούς του πολέμου. Πιο ταπεινοί και κάπως παραμελημένοι οι τάφοι των Ρώσων στρατιωτών στην άκρη του αχανούς νεκροταφείου. Αυτό ίσως να εξηγείται με το ότι η ρωσική συμμετοχή στον Μεγάλο Πόλεμο τερματίστηκε το 1917 με το ξέσπασμα της Ρωσικής επανάστασης, την ανατροπή του τσαρισμού και την επικράτηση ενός νέου κοινωνικού καθεστώτος που εναντιώθηκε με σφοδρότητα στον πόλεμο.

   Την πιο τραυματική σχέση με τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο μάλλον έχουν οι Σέρβοι. Το μαρτυρούν οι συχνές επισκέψεις συγγενών στον τάφο τους, η μικρή όμορφη εκκλησία που έχουν χτίσει, το υπέροχο κενοτάφιό τους που φιλοξενεί με υποδειγματική τάξη και ακρίβεια τα σκεύη της φύλαξης των νεκρών τους. Ο εκεί φύλακας μάς μίλησε για τη βασανιστική πορεία του σερβικού στρατού που, για να μην αιχμαλωτιστεί από τα αυστροουγγρικά στρατεύματα, διέφυγε, μέσω Αλβανίας και Κέρκυρας, στη Θεσσαλονίκη. Εντύπωση μας έκανε η ογκώδης σιδερένια πόρτα του οικήματος που είχε κατασκευαστεί από λιωμένα θραύσματα οβίδων και άλλων πολεμοφοδίων.

  Επιστροφή στο γαλλικό Μουσείο και τελευταίος σταθμός της αξέχαστης περιοδείας μας. Στις προθήκες του φιλοξενούνται αντικείμενα της καθημερινής ζωής των στρατιωτών, διάφοροι τύποι όπλων, χάρτες του πολέμου, αποσπάσματα εφημερίδων, χάρτες της εποχής, συνοπτικοί οδηγοί που μας  κατατόπισαν για τα μέτωπα, τις πολεμικές αντιπαραθέσεις, τις στρατιωτικές κινήσεις των γαλλικών στρατευμάτων. Ένα βίντεο με επίκαιρα της εποχής άρχισε να προβάλλεται στην οθόνη σε μια όμορφη μικρή αίθουσα. Ευκαιρία λοιπόν για δημιουργική δράση! Όλα τα μέλη της Λέσχης έπεσαν στο πάτωμα, πήραν χαρτί και μολύβι, κάθισαν οκλαδόν και έγραψαν ο καθένας και η καθεμιά, ένα γράμμα προς έναν άγνωστό τους στρατιώτη του μετώπου, μια μικρή ιστορία, ένα ποίημα….. Όλα όσα είδαν, άκουσαν, φαντάστηκαν, συζήτησαν, στοχάστηκαν, όλες τους οι απορίες, τα συναισθήματα και οι σκέψεις τους έγιναν η πρώτη ύλη για να ‘ξεκλειδώσει’ η φαντασία τους και να γεννήσει μικρές, αριστουργηματικές «ομορφιές» …

                                                                                                          Οι υπεύθυνοι καθηγητές

                                                                                                               Σπυρίδης Αθανάσιος

                                                                                                               Σκορδάκη Γεωργία

                                                                                                               Ζάχου Πολυξένη